az
Fərdi sahibkarların gəlir vergisi güzəştləri: əsas meyarlar və tələblər
Fərdi sahibkarların gəlir vergisi güzəştləri: əsas meyarlar və tələblər
Fərdi sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslər üçün vergi güzəştləri, xüsusilə gəlir vergisindən 75%-lik azadolma hazırda geniş müzakirə edilən və tez-tez suallar doğuran məsələlərdəndir. Bu sahədə tətbiq olunan güzəştlər həm vergi yükünün azaldılması, həm də sahibkarlığın təşviqi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Mövzunu ekspert Fərid Zalov şərh edir.
Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsinin 102.1.30 və 102.1.30-1-ci maddələrinə əsasən, fərdi sahibkarların gəlir vergisinə görə 75% güzəşt əldə etməsi mümkün ola bilər. Lakin bu güzəştin tətbiqi üçün konkret şərtlər və meyarlar mövcuddur.
Məcəllənin 102.1.30-1-ci maddəsinə əsasən, güzəşt yalnız aşağıdakı hallarda tətbiq edilir:
• Fərdi sahibkarın fəaliyyəti Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-1-ci maddəsində sadalanan sahələrdən birinə uyğun olmalıdır. Bu sahələrə proqram təminatı, tərcümə, reklam, tədqiqat, təhsil, dizayn və digər peşəkar xidmətlər daxildir;
• Həmin fəaliyyət üzrə təqvim ili ərzində əldə olunan gəlir (xərclər nəzərə alınmadan) 45.000 manatadək olmalıdır;
• Əgər sahibkar bir neçə fəaliyyətlə məşğuldursa, güzəşt hüququnun yaranması üçün bu siyahıya daxil olan fəaliyyət üzrə gəlirin ümumi gəlirdəki payı 50%-dən az olmamalıdır.
Bu şərtlərə cavab verildiyi halda, fiziki şəxsin fəaliyyətindən əldə olunan gəlirin 75%-i vergidən azaddır. Əgər gəlir məbləği 45.000 manatı keçirsə və ya fəaliyyət uyğun deyilsə, bu maddə üzrə sahibkara güzəşt tətbiq edilmir.
Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-cu maddəsinə əsasən, vergi ödəyicisi vergi güzəştinin tətbiqi məqsədilə bu maddədə müəyyən edilmiş şərtlərə cavab vermədikdə və növbəti hesabat ilində mikro sahibkarlıq subyektindən digər kateqoriya sahibkarlıq subyektinə keçdikdə fərdi sahibkarın mikro sahibkar olduğu əvvəlki 3 təqvim ilinin yekunlarına görə hesablanmış və ödənilmiş gəlir vergisinin 75 faizi həcmində vergi güzəşti müəyyən edilməklə digər sahibkarlıq subyekti olduğu dövrlərdə gəlir vergisi öhdəliyindən çıxılır. Başqa sözlə, vergi ödəyicisi növbəti hesabat ilində artıq mikro sahibkar sayılmırsa, o zaman keçmiş 3 təqvim ilində mikro sahibkar kimi ödənilmiş gəlir vergisinin 75%-i qədər məbləğ gələcək illərdəki gəlir vergisi öhdəliyindən çıxılır.
Bu güzəştin tətbiqi üçün növbəti il aşağıdakı meyarlardan biri tətbiq edilməlidir:
• Orta aylıq işçi sayı 10 nəfərdən çox olmalıdır;
və ya
• İllik gəlir (dövriyyə) 200.000 manatdan artıq olmalıdır.
Bu halda, sahibkar artıq kiçik və ya orta sahibkarlıq subyektinə keçir və həmin keçid güzəştin əsasını təşkil edir.
Misal 1:
• İl: 2024
• İşçi sayı: 5 nəfər
• Dövriyyə: 800.000 manat
Təhlil: Dövriyyə 200.000 manatı keçdiyinə görə, sahibkar artıq mikro deyil, kiçik sahibkarlıq subyekti sayılır.
Nəticə: 75%-lik vergi güzəştindən istifadə mümkündür.
Misal 2:
• İl: 2024
• İşçi sayı: 13 nəfər
• Dövriyyə: 170.000 manat
Təhlil: İşçi sayı 10 nəfərdən çox olduğu üçün sahibkar mikro statusundan çıxır.
Nəticə: Güzəşt hüququ yaranır.
Misal 3:
• İl: 2024
• İşçi sayı: 5 nəfər
• Dövriyyə: 170.000 AZN
Təhlil: Nə işçi sayı, nə də dövriyyə tələb olunan həddi keçmir, buna görə də sahibkar mikro statusunda qalır.
Nəticə: 75%-lik vergi güzəşti tətbiq edilmir.
Tutaq ki, sahibkarlıq subyekti nə Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-1-ci maddəsində göstərilən sahələrdə məşğul olur, nə də illik ortalama 3 işçisi var, sadəcə fərdi sahibkar kimi fəaliyyət göstərir. Bu halda o, 75% güzəşt hüququndan istifadə edə bilərmi?
Həmin fərdi sahibkar yalnız o halda bu hüququ əldə edə bilər ki, növbəti il artıq mikro sahibkar sayılmasın. Yəni işçi sayı 10-dan çox və ya illik dövriyyə 200.000 manatdan yuxarı olmalıdır. Əks halda, güzəşt tətbiq olunmur.
Fərdi sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslər üçün vergi güzəştləri, xüsusilə gəlir vergisindən 75%-lik azadolma hazırda geniş müzakirə edilən və tez-tez suallar doğuran məsələlərdəndir. Bu sahədə tətbiq olunan güzəştlər həm vergi yükünün azaldılması, həm də sahibkarlığın təşviqi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Mövzunu ekspert Fərid Zalov şərh edir.
Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsinin 102.1.30 və 102.1.30-1-ci maddələrinə əsasən, fərdi sahibkarların gəlir vergisinə görə 75% güzəşt əldə etməsi mümkün ola bilər. Lakin bu güzəştin tətbiqi üçün konkret şərtlər və meyarlar mövcuddur.
Məcəllənin 102.1.30-1-ci maddəsinə əsasən, güzəşt yalnız aşağıdakı hallarda tətbiq edilir:
• Fərdi sahibkarın fəaliyyəti Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-1-ci maddəsində sadalanan sahələrdən birinə uyğun olmalıdır. Bu sahələrə proqram təminatı, tərcümə, reklam, tədqiqat, təhsil, dizayn və digər peşəkar xidmətlər daxildir;
• Həmin fəaliyyət üzrə təqvim ili ərzində əldə olunan gəlir (xərclər nəzərə alınmadan) 45.000 manatadək olmalıdır;
• Əgər sahibkar bir neçə fəaliyyətlə məşğuldursa, güzəşt hüququnun yaranması üçün bu siyahıya daxil olan fəaliyyət üzrə gəlirin ümumi gəlirdəki payı 50%-dən az olmamalıdır.
Bu şərtlərə cavab verildiyi halda, fiziki şəxsin fəaliyyətindən əldə olunan gəlirin 75%-i vergidən azaddır. Əgər gəlir məbləği 45.000 manatı keçirsə və ya fəaliyyət uyğun deyilsə, bu maddə üzrə sahibkara güzəşt tətbiq edilmir.
Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-cu maddəsinə əsasən, vergi ödəyicisi vergi güzəştinin tətbiqi məqsədilə bu maddədə müəyyən edilmiş şərtlərə cavab vermədikdə və növbəti hesabat ilində mikro sahibkarlıq subyektindən digər kateqoriya sahibkarlıq subyektinə keçdikdə fərdi sahibkarın mikro sahibkar olduğu əvvəlki 3 təqvim ilinin yekunlarına görə hesablanmış və ödənilmiş gəlir vergisinin 75 faizi həcmində vergi güzəşti müəyyən edilməklə digər sahibkarlıq subyekti olduğu dövrlərdə gəlir vergisi öhdəliyindən çıxılır. Başqa sözlə, vergi ödəyicisi növbəti hesabat ilində artıq mikro sahibkar sayılmırsa, o zaman keçmiş 3 təqvim ilində mikro sahibkar kimi ödənilmiş gəlir vergisinin 75%-i qədər məbləğ gələcək illərdəki gəlir vergisi öhdəliyindən çıxılır.
Bu güzəştin tətbiqi üçün növbəti il aşağıdakı meyarlardan biri tətbiq edilməlidir:
• Orta aylıq işçi sayı 10 nəfərdən çox olmalıdır;
və ya
• İllik gəlir (dövriyyə) 200.000 manatdan artıq olmalıdır.
Bu halda, sahibkar artıq kiçik və ya orta sahibkarlıq subyektinə keçir və həmin keçid güzəştin əsasını təşkil edir.
Misal 1:
• İl: 2024
• İşçi sayı: 5 nəfər
• Dövriyyə: 800.000 manat
Təhlil: Dövriyyə 200.000 manatı keçdiyinə görə, sahibkar artıq mikro deyil, kiçik sahibkarlıq subyekti sayılır.
Nəticə: 75%-lik vergi güzəştindən istifadə mümkündür.
Misal 2:
• İl: 2024
• İşçi sayı: 13 nəfər
• Dövriyyə: 170.000 manat
Təhlil: İşçi sayı 10 nəfərdən çox olduğu üçün sahibkar mikro statusundan çıxır.
Nəticə: Güzəşt hüququ yaranır.
Misal 3:
• İl: 2024
• İşçi sayı: 5 nəfər
• Dövriyyə: 170.000 AZN
Təhlil: Nə işçi sayı, nə də dövriyyə tələb olunan həddi keçmir, buna görə də sahibkar mikro statusunda qalır.
Nəticə: 75%-lik vergi güzəşti tətbiq edilmir.
Tutaq ki, sahibkarlıq subyekti nə Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-1-ci maddəsində göstərilən sahələrdə məşğul olur, nə də illik ortalama 3 işçisi var, sadəcə fərdi sahibkar kimi fəaliyyət göstərir. Bu halda o, 75% güzəşt hüququndan istifadə edə bilərmi?
Həmin fərdi sahibkar yalnız o halda bu hüququ əldə edə bilər ki, növbəti il artıq mikro sahibkar sayılmasın. Yəni işçi sayı 10-dan çox və ya illik dövriyyə 200.000 manatdan yuxarı olmalıdır. Əks halda, güzəşt tətbiq olunmur.