tr
Vergiye tabi cironun kesinleştirilmesi kuralları
Vergiye tabi cironun kesinleştirilmesi kuralları
Vergi Kanunu’nun 163.1-ci maddəsinə göre, bu madde aşağıdaki hallerde mal gönderenin, iş yapanın ve hizmet sağlayanın vergiye tabi işlemlerine uygulanır:
İşlem tamamen veya kısmen iptal edildiğinde, dahil olmak üzere mal tamamen veya kısmen iade edildiğinde;
İşlemin niteliği değiştiğinde;
Fiyatların düşmesi veya herhangi başka bir sebepten dolayı işlem için mutabık kalınan tazminat değiştiğinde; veya
Vergi mükellefi elektronik fatura verdikten sonra, vergiye tabi cironun düzeltilmesi için esas teşkil eden durumlar ortaya çıktığında ve bu tür düzeltme mevzuata uygun şekilde yapıldığında.
Mevzuatın bu hükmünü uzman İsmayıl Bağırov örneklerle açıklamaktadır.
Önce işlemin tamamen veya kısmen iptal edilmesi, dahil olmak üzere malın tamamen veya kısmen iade edilmesi durumuna bakalım.
Örnek 1: Vergi mükellefi mart ayında alıcıya 23.600 manat (3.600 manat KDV dahil) değerinde mal teslim etmiştir. Mal bedeli aynı ayda mükellefin banka hesabına girmiştir. Ancak nisan ayında alıcı 5.900 manat (900 manat KDV dahil) tutarında malı satıcıya iade etmiştir. Bu durumda alıcı ve satıcı nisan ayındaki cirolarını düzeltmelidir. Satıcı malı teslim ederken toplam tutara KDV hesapladığından, iade edilen mallara düşen 900 manatlık KDV’yi beyannamede azaltmalı, alıcı ise iade ettiği mallara isabet eden ve bütçeden mahsup ettiği 900 manat KDV’yi bütçeye iade etmelidir.
İşlemin niteliği değiştiğinde…
Örnek 2: Vergi mükellefi mart ayında 23.600 manat (KDV dahil) bedelle aldığı ve KDV’sini mahsup ettiği malı ağustos ayında işletmenin sermayesine pay olarak koymuştur. Vergi Kanunu’nun 164.1.5-ci maddesine göre, işletmenin sermayesine malvarlığının pay olarak konulması KDV’den istisna edilen işlem sayılır. Dolayısıyla, vergiye tabi işlemin niteliği değişmiş ve bu nedenle vergiye tabi ciro düzeltilmelidir. Çünkü KDV’den istisna edilen işlemler için ödenmiş KDV’nin mahsubuna izin verilmez. Bu durumda, ağustos ayı için vergiye tabi ciro düzeltilmeli ve bütçeye ödenmesi gereken KDV aşağıdaki kadar artırılmalıdır:
20.000 x 18% = 3.600 manat.
Fiyatların düşmesi veya herhangi diğer sebepten dolayı işlem için mutabık kalınan tazminat değiştiğinde…
Örnek 3: 20 Mayıs 2020 tarihinde A işletmesi alıcıya 1.180 manat (180 manat KDV dahil) değerinde mal göndermiş, bedelini almış ve ilgili elektronik vergi faturasını düzenlemiştir. A işletmesi mayıs ayı beyannamesinde bütçeye 180 manat KDV hesaplamıştır. Haziran ayında malın fiyatı düşürülerek 944 manat (144 manat KDV dahil) üzerinde anlaşılmış ve alıcı tarafından ödenmiştir.
Bu durumda, A işletmesi mayıs ayının vergiye tabi cirosunu haziran ayında verilen beyannamede düzeltir ve bütçeye hesaplanan KDV’yi 36 manat azaltır:
180 – 144 = 36 manat.
Örnek 4: A firması 28 Haziran 2020 tarihinde B firmasına 11.800 manat (10.000 manat + 1.800 manat KDV) tutarında mal satmış ve bedelini almıştır. Yaklaşık 30 gün sonra B firması, malların fiyatlarının yüksek olduğunu, fiyatlar düşürülmezse malları iade edeceğini bildirmiştir. A firması bunu kabul etmiş ve malların değerinin 9.440 manat (8.000 manat + 1.440 manat KDV) olarak kabul edilmesi konusunda anlaşılmıştır. Bununla ilgili olarak taraflar 31.07.2020 tarihinde gerekli belgeleri düzenlemiştir.
Bu durumda, A firması haziran ayı KDV beyannamesinde 11.800 manat (10.000 manat + 1.800 manat KDV) ciro gösterecek ve B firmasına elektronik fatura verecektir. Ancak 31.07.2020 tarihinde işlem için belirlenen tazminat değiştiğinden, haziran ayında düzenlenen elektronik fatura düzeltilmiş olarak yeniden 9.440 manat (8.000 manat + 1.440 manat KDV) tutarında verilecektir. Temmuz 2020 tarihli KDV beyannamesinde 163-cü maddeye dayanılarak 2.360 manat (2.000 manat + 360 manat KDV) tutarında azaltılmış ciro yazılacaktır.
Vergi mükellefi elektronik fatura verdikten sonra, vergiye tabi cironun düzeltilmesi için esas teşkil eden durumlar ortaya çıktığında ve bu tür düzeltme mevzuata uygun şekilde yapıldığında…
Örnek 5: A işletmesi Mayıs 2020’de B işletmesine 1.180 manat (180 manat KDV dahil) değerinde mal göndermiş, ancak elektronik faturada malın bedelini yanlışlıkla 1.298 manat (198 manat KDV dahil) olarak göstermiştir. Malın bedeli B işletmesi tarafından mayıs ayında ödenmiştir. Bu nedenle A işletmesi mayıs ayı beyannamesinde bütçeye 198 manat KDV hesaplamış, B işletmesi ise aynı tutarı mahsup etmiştir. Haziran ayında, mayıs ayında düzenlenen faturada malın değerinin yanlış gösterildiği anlaşılmıştır. Bu durumda:
A işletmesi mayıs ayının vergiye tabi cirosunu haziran beyannamesinde düzeltir ve bütçeye hesaplanan KDV’yi 18 manat azaltır: 198 – 180 = 18 manat.
B işletmesi mayıs ayının vergiye tabi cirosunu haziran beyannamesinde düzeltir ve mahsup edilen 18 manat KDV’yi bütçeye hesaplar.
Vergi Kanunu’nun 163.2-ci maddəsinə göre, vergi mükellefi, 163.1-ci maddede belirtilen durumlardan biri sonucu:
KDV için elektronik fatura vermiş ve KDV tutarını faturada yanlış göstermişse; veya
KDV beyannamesinde vergi tutarını yanlış göstermişse, Vergi Kanunu’nun 174.2-ci veya 175.5-ci maddələrinə uygun şekilde düzeltme yapılır. Düzeltme, değerleme bazasında değişikliğin meydana geldiği raporlama döneminde yapılır.
Örnek 6: A Ltd. Şti. Mayıs 2020’de B Ltd. Şti.’ye 1.180 manat (180 manat KDV dahil) değerinde mal göndermiş, ancak elektronik faturada malın değerini yanlışlıkla 1.400 manat (213,6 manat KDV dahil) göstermiştir. Mal bedeli B Ltd. Şti. tarafından ödenmiştir. A Ltd. Şti. mayıs beyannamesinde bütçeye 213,6 manat KDV hesaplamış, B Ltd. Şti. ise bu tutarı mahsup etmiştir. Haziran ayında faturada değer hatası olduğu ortaya çıkmıştır. Bu durumda:
A Ltd. Şti. mayıs ayının vergiye tabi cirosunu haziran beyannamesinde düzeltir ve hesaplanan KDV’yi 33,6 manat azaltır: 213,6 – 180 = 33,6 manat.
B Ltd. Şti. de mayıs ayının vergiye tabi cirosunu haziran beyannamesinde düzeltir ve mahsup edilen 33,6 manat KDV’yi bütçeye hesaplar.
Görüldüğü gibi, düzenlenen elektronik faturalar satıcıda KDV’ye tabi ciroyu, alıcıda ise mahsup edilen ciroyu belirler ve birbirine eşittir. Eğer faturada cironun düzeltilmesi için esas teşkil eden durumlar tespit edilirse, bu durumda hem satıcının hem de alıcının cirosunda gerekli düzeltmelerin yapılması zorunlu hale gelir. Ciro düzeltmesi sırasında bütçeye hesaplanacak veya mahsup edilecek KDV tutarı her iki tarafta da artabilir veya azalabilir.
Vergi Kanunu’nun 163.1-ci maddəsinə göre, bu madde aşağıdaki hallerde mal gönderenin, iş yapanın ve hizmet sağlayanın vergiye tabi işlemlerine uygulanır:
İşlem tamamen veya kısmen iptal edildiğinde, dahil olmak üzere mal tamamen veya kısmen iade edildiğinde;
İşlemin niteliği değiştiğinde;
Fiyatların düşmesi veya herhangi başka bir sebepten dolayı işlem için mutabık kalınan tazminat değiştiğinde; veya
Vergi mükellefi elektronik fatura verdikten sonra, vergiye tabi cironun düzeltilmesi için esas teşkil eden durumlar ortaya çıktığında ve bu tür düzeltme mevzuata uygun şekilde yapıldığında.
Mevzuatın bu hükmünü uzman İsmayıl Bağırov örneklerle açıklamaktadır.
Önce işlemin tamamen veya kısmen iptal edilmesi, dahil olmak üzere malın tamamen veya kısmen iade edilmesi durumuna bakalım.
Örnek 1: Vergi mükellefi mart ayında alıcıya 23.600 manat (3.600 manat KDV dahil) değerinde mal teslim etmiştir. Mal bedeli aynı ayda mükellefin banka hesabına girmiştir. Ancak nisan ayında alıcı 5.900 manat (900 manat KDV dahil) tutarında malı satıcıya iade etmiştir. Bu durumda alıcı ve satıcı nisan ayındaki cirolarını düzeltmelidir. Satıcı malı teslim ederken toplam tutara KDV hesapladığından, iade edilen mallara düşen 900 manatlık KDV’yi beyannamede azaltmalı, alıcı ise iade ettiği mallara isabet eden ve bütçeden mahsup ettiği 900 manat KDV’yi bütçeye iade etmelidir.
İşlemin niteliği değiştiğinde…
Örnek 2: Vergi mükellefi mart ayında 23.600 manat (KDV dahil) bedelle aldığı ve KDV’sini mahsup ettiği malı ağustos ayında işletmenin sermayesine pay olarak koymuştur. Vergi Kanunu’nun 164.1.5-ci maddesine göre, işletmenin sermayesine malvarlığının pay olarak konulması KDV’den istisna edilen işlem sayılır. Dolayısıyla, vergiye tabi işlemin niteliği değişmiş ve bu nedenle vergiye tabi ciro düzeltilmelidir. Çünkü KDV’den istisna edilen işlemler için ödenmiş KDV’nin mahsubuna izin verilmez. Bu durumda, ağustos ayı için vergiye tabi ciro düzeltilmeli ve bütçeye ödenmesi gereken KDV aşağıdaki kadar artırılmalıdır:
20.000 x 18% = 3.600 manat.
Fiyatların düşmesi veya herhangi diğer sebepten dolayı işlem için mutabık kalınan tazminat değiştiğinde…
Örnek 3: 20 Mayıs 2020 tarihinde A işletmesi alıcıya 1.180 manat (180 manat KDV dahil) değerinde mal göndermiş, bedelini almış ve ilgili elektronik vergi faturasını düzenlemiştir. A işletmesi mayıs ayı beyannamesinde bütçeye 180 manat KDV hesaplamıştır. Haziran ayında malın fiyatı düşürülerek 944 manat (144 manat KDV dahil) üzerinde anlaşılmış ve alıcı tarafından ödenmiştir.
Bu durumda, A işletmesi mayıs ayının vergiye tabi cirosunu haziran ayında verilen beyannamede düzeltir ve bütçeye hesaplanan KDV’yi 36 manat azaltır:
180 – 144 = 36 manat.
Örnek 4: A firması 28 Haziran 2020 tarihinde B firmasına 11.800 manat (10.000 manat + 1.800 manat KDV) tutarında mal satmış ve bedelini almıştır. Yaklaşık 30 gün sonra B firması, malların fiyatlarının yüksek olduğunu, fiyatlar düşürülmezse malları iade edeceğini bildirmiştir. A firması bunu kabul etmiş ve malların değerinin 9.440 manat (8.000 manat + 1.440 manat KDV) olarak kabul edilmesi konusunda anlaşılmıştır. Bununla ilgili olarak taraflar 31.07.2020 tarihinde gerekli belgeleri düzenlemiştir.
Bu durumda, A firması haziran ayı KDV beyannamesinde 11.800 manat (10.000 manat + 1.800 manat KDV) ciro gösterecek ve B firmasına elektronik fatura verecektir. Ancak 31.07.2020 tarihinde işlem için belirlenen tazminat değiştiğinden, haziran ayında düzenlenen elektronik fatura düzeltilmiş olarak yeniden 9.440 manat (8.000 manat + 1.440 manat KDV) tutarında verilecektir. Temmuz 2020 tarihli KDV beyannamesinde 163-cü maddeye dayanılarak 2.360 manat (2.000 manat + 360 manat KDV) tutarında azaltılmış ciro yazılacaktır.
Vergi mükellefi elektronik fatura verdikten sonra, vergiye tabi cironun düzeltilmesi için esas teşkil eden durumlar ortaya çıktığında ve bu tür düzeltme mevzuata uygun şekilde yapıldığında…
Örnek 5: A işletmesi Mayıs 2020’de B işletmesine 1.180 manat (180 manat KDV dahil) değerinde mal göndermiş, ancak elektronik faturada malın bedelini yanlışlıkla 1.298 manat (198 manat KDV dahil) olarak göstermiştir. Malın bedeli B işletmesi tarafından mayıs ayında ödenmiştir. Bu nedenle A işletmesi mayıs ayı beyannamesinde bütçeye 198 manat KDV hesaplamış, B işletmesi ise aynı tutarı mahsup etmiştir. Haziran ayında, mayıs ayında düzenlenen faturada malın değerinin yanlış gösterildiği anlaşılmıştır. Bu durumda:
A işletmesi mayıs ayının vergiye tabi cirosunu haziran beyannamesinde düzeltir ve bütçeye hesaplanan KDV’yi 18 manat azaltır: 198 – 180 = 18 manat.
B işletmesi mayıs ayının vergiye tabi cirosunu haziran beyannamesinde düzeltir ve mahsup edilen 18 manat KDV’yi bütçeye hesaplar.
Vergi Kanunu’nun 163.2-ci maddəsinə göre, vergi mükellefi, 163.1-ci maddede belirtilen durumlardan biri sonucu:
KDV için elektronik fatura vermiş ve KDV tutarını faturada yanlış göstermişse; veya
KDV beyannamesinde vergi tutarını yanlış göstermişse, Vergi Kanunu’nun 174.2-ci veya 175.5-ci maddələrinə uygun şekilde düzeltme yapılır. Düzeltme, değerleme bazasında değişikliğin meydana geldiği raporlama döneminde yapılır.
Örnek 6: A Ltd. Şti. Mayıs 2020’de B Ltd. Şti.’ye 1.180 manat (180 manat KDV dahil) değerinde mal göndermiş, ancak elektronik faturada malın değerini yanlışlıkla 1.400 manat (213,6 manat KDV dahil) göstermiştir. Mal bedeli B Ltd. Şti. tarafından ödenmiştir. A Ltd. Şti. mayıs beyannamesinde bütçeye 213,6 manat KDV hesaplamış, B Ltd. Şti. ise bu tutarı mahsup etmiştir. Haziran ayında faturada değer hatası olduğu ortaya çıkmıştır. Bu durumda:
A Ltd. Şti. mayıs ayının vergiye tabi cirosunu haziran beyannamesinde düzeltir ve hesaplanan KDV’yi 33,6 manat azaltır: 213,6 – 180 = 33,6 manat.
B Ltd. Şti. de mayıs ayının vergiye tabi cirosunu haziran beyannamesinde düzeltir ve mahsup edilen 33,6 manat KDV’yi bütçeye hesaplar.
Görüldüğü gibi, düzenlenen elektronik faturalar satıcıda KDV’ye tabi ciroyu, alıcıda ise mahsup edilen ciroyu belirler ve birbirine eşittir. Eğer faturada cironun düzeltilmesi için esas teşkil eden durumlar tespit edilirse, bu durumda hem satıcının hem de alıcının cirosunda gerekli düzeltmelerin yapılması zorunlu hale gelir. Ciro düzeltmesi sırasında bütçeye hesaplanacak veya mahsup edilecek KDV tutarı her iki tarafta da artabilir veya azalabilir.