az
Fərdi sahibkarın digər fəaliyyətlə məşğul olması güzəşt hüququna necə təsir edir?
Fərdi sahibkarın digər fəaliyyətlə məşğul olması güzəşt hüququna necə təsir edir?
Sahibkarları maraqlandıran məsələlərdən biri də vergi ödəyicisinin Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-1-ci maddəsində qeyd olunan fəaliyyətlərlə yanaşı, digər fəaliyyətlərlə də məşğul olmasıdır. Bu zaman onların güzəşt hüququndan yararlanması hallarını ekspert Anar Bayramov şərh edir.
Vergi Məcəlləsinə əlavə edilmiş 102.9-cu maddənin ikinci abzasına əsasən, bu Məcəllənin 102.1.30-1-ci maddəsində nəzərdə tutulan fəaliyyət sahələri ilə məşğul olan fiziki şəxs eyni zamanda digər fəaliyyət sahəsi ilə də məşğul olduqda, həmin maddədə qeyd edilən güzəşt hüququndan o halda istifadə edə bilər ki, Məcəllənin 102.1.30-1-ci maddəsində göstərilən fəaliyyət sahələrindən əldə edilən illik gəlirlərin illik ümumi gəlirlərdə xüsusi çəkisi 50 faizdən az olmasın.
Misal 1: Maşın təmiri ilə məşğul olan vergi ödəyicisi həm də özünün sosial şəbəkəsində reklam xidməti göstərir. İl ərzində fərdi sahibkarın maşın təmiri və reklam xidmətindən gəlirləri, müvafiq olaraq (xərclər nəzərə alınmadan), 30.000 vǝ 12.000 manat təşkil edib.
Göründüyü kimi, vergi ödəyicisinin il ərzində gəliri 42.000 manat, yəni 45.000 manatdan az olub. Bu zaman gəlir vergisinə 75 faiz güzəşt tətbiq edilməyəcək. Çünki maşın təmiri ilə bağlı fəaliyyətdən əldə olunan illik gəlirin illik ümumi gəlirlərdə xüsusi çəkisi 71.42 faiz təşkil edir:
(30.000 : 42.000) x 100% = 71.43%
Vergi ödəyicisinin Məcəllənin 102.1.30-1-ci maddəsində nəzərdə tutulan reklam xidmətindən əldə etdiyi illik gəlirinin illik ümumi gəlirlərdə xüsusi çəkisi 28,58% faiz (100 faiz – 71,42 faiz (maşın təmiri üzrə xüsusi çəki)) təşkil edir. Göründüyü kimi, reklam xidməti üzrə gəlirlərin xüsusi çəkisi 50 faizdən az olduğuna görə, fərdi sahibkara 75 faizlik güzəşt tətbiq edilməyəcək.
Misal 2: Fərdi sahibkar məişət texnikalarının təmiri ilə yanaşı, kuryer fəaliyyəti həyata keçirir. Vergi ödəyicisinin məişət texnikası təmiri üzrə illik gəliri (xərclər nəzərə alınmadan) 15.000 manat, kuryer fəaliyyəti üzrə illik gəliri isə 35.000 manat olub. Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-1-ci maddəsində nəzərdə tutulan kuryer fəaliyyəti üzrə gəlirin ümümi gəlirlərində xüsusi çəkisi 50 faizdən çoxdur - 70 faiz:
(35.000 : 50.000) x 100% = 70%
Amma vergi ödəyicisinin ümumi illik gəliri 50.000 manat olduğu üçün Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-1-ci maddəsində nəzərdə tutulan 45.000 manatlıq həddən yuxarıdır. Bu səbəbdən də fərdi sahibkarın Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-1-ci maddəsində nəzərdə tutulan kuryer fəaliyyəti üzrə gəliri umumi gəlirlərinin 50 faizindən çox və 45.000 manatdan az olsa da ümumi gəliri 50.000 manat olduğundan, 20 faiz dərəcəsi ilə gəlir vergisi ödəyəcək. Bu halda, vergi ödəyicisinə 75 faizlik güzəştin tətbiq edilməmə səbəbi onun illk gəlirinin 50 000 manat olmasıdır.
Misal 3: Fərdi sahibkarın 2025-ci il üzrə çilingər xidməti üzrə gəliri (xərclər nəzərə alınmadan) 20.000 manat, həmçinin turizm bələdçiliyi üzrə gəliri (xərclər nəzərə alınmadan) 22.000 manat olub. Vergi ödəyicisinin göstərdiyi xidmət - turizm bələdçiliyi Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-1-ci maddəsində nəzərdə tutulan fəaliyyətlərin siyahısında yer alıb. Turizm bələdçiliyi üzrə gəlirin ümumi gəlirlərdə xüsusi çəkisi 52,38 faiz təşkil etdiyi üçün ona 75 faiz güzəşt tətbiq ediləcək:
(22.000 : 42.000) x 100% = 52,38%
Beləliklə, vergi ödəyicisinin ümumi gəliri olan 42.000 manatlıq gəlir üzrə xərclər çıxıldıqdan sonra 75 faiz güzəşt tətbiq ediləcək.
Sahibkarları maraqlandıran məsələlərdən biri də vergi ödəyicisinin Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-1-ci maddəsində qeyd olunan fəaliyyətlərlə yanaşı, digər fəaliyyətlərlə də məşğul olmasıdır. Bu zaman onların güzəşt hüququndan yararlanması hallarını ekspert Anar Bayramov şərh edir.
Vergi Məcəlləsinə əlavə edilmiş 102.9-cu maddənin ikinci abzasına əsasən, bu Məcəllənin 102.1.30-1-ci maddəsində nəzərdə tutulan fəaliyyət sahələri ilə məşğul olan fiziki şəxs eyni zamanda digər fəaliyyət sahəsi ilə də məşğul olduqda, həmin maddədə qeyd edilən güzəşt hüququndan o halda istifadə edə bilər ki, Məcəllənin 102.1.30-1-ci maddəsində göstərilən fəaliyyət sahələrindən əldə edilən illik gəlirlərin illik ümumi gəlirlərdə xüsusi çəkisi 50 faizdən az olmasın.
Misal 1: Maşın təmiri ilə məşğul olan vergi ödəyicisi həm də özünün sosial şəbəkəsində reklam xidməti göstərir. İl ərzində fərdi sahibkarın maşın təmiri və reklam xidmətindən gəlirləri, müvafiq olaraq (xərclər nəzərə alınmadan), 30.000 vǝ 12.000 manat təşkil edib.
Göründüyü kimi, vergi ödəyicisinin il ərzində gəliri 42.000 manat, yəni 45.000 manatdan az olub. Bu zaman gəlir vergisinə 75 faiz güzəşt tətbiq edilməyəcək. Çünki maşın təmiri ilə bağlı fəaliyyətdən əldə olunan illik gəlirin illik ümumi gəlirlərdə xüsusi çəkisi 71.42 faiz təşkil edir:
(30.000 : 42.000) x 100% = 71.43%
Vergi ödəyicisinin Məcəllənin 102.1.30-1-ci maddəsində nəzərdə tutulan reklam xidmətindən əldə etdiyi illik gəlirinin illik ümumi gəlirlərdə xüsusi çəkisi 28,58% faiz (100 faiz – 71,42 faiz (maşın təmiri üzrə xüsusi çəki)) təşkil edir. Göründüyü kimi, reklam xidməti üzrə gəlirlərin xüsusi çəkisi 50 faizdən az olduğuna görə, fərdi sahibkara 75 faizlik güzəşt tətbiq edilməyəcək.
Misal 2: Fərdi sahibkar məişət texnikalarının təmiri ilə yanaşı, kuryer fəaliyyəti həyata keçirir. Vergi ödəyicisinin məişət texnikası təmiri üzrə illik gəliri (xərclər nəzərə alınmadan) 15.000 manat, kuryer fəaliyyəti üzrə illik gəliri isə 35.000 manat olub. Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-1-ci maddəsində nəzərdə tutulan kuryer fəaliyyəti üzrə gəlirin ümümi gəlirlərində xüsusi çəkisi 50 faizdən çoxdur - 70 faiz:
(35.000 : 50.000) x 100% = 70%
Amma vergi ödəyicisinin ümumi illik gəliri 50.000 manat olduğu üçün Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-1-ci maddəsində nəzərdə tutulan 45.000 manatlıq həddən yuxarıdır. Bu səbəbdən də fərdi sahibkarın Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-1-ci maddəsində nəzərdə tutulan kuryer fəaliyyəti üzrə gəliri umumi gəlirlərinin 50 faizindən çox və 45.000 manatdan az olsa da ümumi gəliri 50.000 manat olduğundan, 20 faiz dərəcəsi ilə gəlir vergisi ödəyəcək. Bu halda, vergi ödəyicisinə 75 faizlik güzəştin tətbiq edilməmə səbəbi onun illk gəlirinin 50 000 manat olmasıdır.
Misal 3: Fərdi sahibkarın 2025-ci il üzrə çilingər xidməti üzrə gəliri (xərclər nəzərə alınmadan) 20.000 manat, həmçinin turizm bələdçiliyi üzrə gəliri (xərclər nəzərə alınmadan) 22.000 manat olub. Vergi ödəyicisinin göstərdiyi xidmət - turizm bələdçiliyi Vergi Məcəlləsinin 102.1.30-1-ci maddəsində nəzərdə tutulan fəaliyyətlərin siyahısında yer alıb. Turizm bələdçiliyi üzrə gəlirin ümumi gəlirlərdə xüsusi çəkisi 52,38 faiz təşkil etdiyi üçün ona 75 faiz güzəşt tətbiq ediləcək:
(22.000 : 42.000) x 100% = 52,38%
Beləliklə, vergi ödəyicisinin ümumi gəliri olan 42.000 manatlıq gəlir üzrə xərclər çıxıldıqdan sonra 75 faiz güzəşt tətbiq ediləcək.