tr
Karttan karta para transferi: gelir mi, yoksa ciddi finansal riskler mi?
Karttan karta para transferi: gelir mi, yoksa ciddi finansal riskler mi?
Ülkemizde nakitsiz işlemlerin hacmi hızla artıyor. Özellikle dijital ödeme imkânlarının genişlemesi bu sürece ivme kazandırıyor. Merkez Bankası’nın raporuna göre, halkın kullandığı banka kartlarının toplam sayısı 20,6 milyonu aşmıştır. Buna paralel olarak, 2025 yılı nisan ayında kartlar aracılığıyla gerçekleştirilen yurt içi nakitsiz ödemelerin hacmi, geçen yılın aynı dönemine göre 1,5 kat artarak 9 milyar 301 milyon manata ulaşmıştır. Mayıs ayından itibaren turizm sezonunun canlandığını dikkate alırsak, bu rakamların daha da artması öngörülebilir. POS terminalleri aracılığıyla gerçekleştirilen nakitsiz ödemeler, hem yerli hem de yabancı turistler için tanıdık ve konforlu bir ödeme yöntemidir. Bu sistemin varlığı, ülkede finansal şeffaflığı artırmakla kalmaz, turistlere ve yabancı iş insanlarına da güvenilir ve şeffaf mali işlemler gerçekleştirme imkânı sunar.
Buna rağmen bazı işletmeler, özellikle ticaret alanlarında, ödemeleri resmi yolla değil, karttan karta transfer yöntemiyle kabul etmeyi tercih ediyorlar.
Bu durum hem girişimcileri ek risklere maruz bırakıyor hem de alıcıların haklarının ihlal edilmesiyle sonuçlanıyor. Özellikle turizm sezonunun canlanması ve Azerbaycan’da düzenlenen uluslararası etkinliklerin boyutunu dikkate alırsak, karttan karta transferlerin olumsuz etkilerini tahmin etmek zor değil. Bu tür sosyal sorumluluklar ve mali disiplin elbette göz ardı edilemez. Öte yandan, ödemelerin POS terminali yerine karttan karta yapılması, bu işletmelerin iş ortamında olumsuz bir itibara sahip olmalarına ve müşteri kaybetmelerine yol açabilir. Tüm bu risklerden korunmanın tek yolu, işini yasal çerçevede kurmak ve sürdürmektir.
Fiş vermezsen, ceza ödersin
Mal, hizmet ya da iş karşılığında alınan ödemelerin karttan karta transfer edilmesi ciddi yasal sorumluluk doğurur çünkü bu tür işlemlerde vatandaşlara kasa fişi veya makbuz verilmemektedir. Vergi mevzuatına göre, denetim sırasında bu tür durumlar tespit edildiğinde ilgili işletmelere cezai yaptırımlar uygulanır.
Vergi uzmanı Həyəl Feyzullayev, yaptığı açıklamada, karttan karta transferlerin tespit edildiği işletmelere Vergi Kanunu’nun iki maddesi uyarınca mali yaptırımlar uygulanabileceğini belirtti: “Ticaret ve hizmet işletmelerinde vatandaşlardan sık sık talep edilen karttan karta transferler sonucunda satıcı bu tutarı kasaya girmemektedir. Bu yüzden tüketicilere kasa fişi ya da makbuz verilmemektedir. Bu durumda, ilgili vergi mükellefi bu geliri fiilen vergiden kaçırmış sayılmaktadır.”
Vergi Kanunu’nun 58.1. maddesine göre, vergi beyannamesinde beyan edilen vergi tutarı, beyanda olması gereken tutardan düşükse ya da bütçeye ödenmesi gereken vergi beyanname verilmeden kaçırılmışsa, vergi mükellefine %50 oranında mali yaptırım uygulanır. X. Feyzullayev’e göre, bu hüküm saha denetimleri sırasında tespit edildiğinde geçerlidir. Bu durumda, hem vergi yeniden hesaplanarak tahsil edilir hem de mükellef cezai yaptırımla karşı karşıya kalır. “Kameral denetim sırasında ise sadece ödenmesi gereken vergi tahsil edilir. Aynı şekilde, 58.7. maddeye göre, bu durum ilk kez tespit edilirse 1000 manat, ikinci kez 3000 manat, üçüncü kez 6000 manat ceza uygulanabilir. ‘Tüketici Haklarının Korunması Hakkında’ Kanun’un 7. maddesine göre, tüketicinin hak talebine, makbuz ya da fiş sunması hâlinde bakılır. Karttan karta transferlerde fiş verilmediği için bu haklarını kaybediyorlar.”
Karttan karta transferle suça ortaklık...
Bu da yetmezmiş gibi, karttan karta transferi kabul eden müşteriler de bilerek ya da bilmeyerek önemli haklarından mahrum kalıyorlar. Konuyla ilgili bilgi veren avukat Şəhriyar Həbilov, bu tür işlemlerin tüketici haklarının ihlaline nasıl yol açtığını şöyle açıkladı: “Birincisi, bu ödemeler alıcı tarafından fişle belgelenmediği için, satıcıyla yaşanacak herhangi bir anlaşmazlık durumunda ürünün iadesi, değişimi veya telafisi mümkün olmamaktadır. İkincisi, bu ödemeler sırasında tüketiciler, ‘KDV’ni geri al’ kampanyasından da faydalanamamaktadır.”
Avukat ayrıca bu işlemlerin siber güvenlik kurallarını ihlal edebileceğini ve vatandaşların farkında olmadan suç faaliyetlerine karışabileceğini vurguladı. Özellikle QR kodlarla yapılan ödemeler kişisel kart bilgilerinin çalınmasına ve dolandırıcılığa zemin hazırlayabilir: “Karttan karta ödemelerde, paranın kime veya hangi hesap sahibine gönderildiği bilinmediğinden dolayı, dolaylı olarak yasa dışı faaliyetlere ya da terör finansmanına ortak olabilirsiniz. Bu durum çeşitli yaptırımlara neden olabilir. Kısacası, karttan karta ödemeler her ne kadar kolay görünse de tüketici haklarının ihlaline ve mali yükümlülüklere sebep olan ciddi olumsuz yönleri bulunmaktadır.”
Tüketici Haklarının Korunması Hakkında Kanun’a göre...
Bu hususlar "Tüketici Haklarının Korunması Hakkında" Kanun ile düzenlenmektedir. Kanunun 1. maddesine göre, tüketici satın aldığı üründe garanti süresi içinde kusur veya sahtecilik tespit ederse, satıcıdan veya üreticiden şu hakları talep edebilir:
- Ürünün kaliteli bir benzeri ile değiştirilmesini;
- Satış fiyatının uygun ölçüde düşürülmesini;
- Ürünün kusurlarının giderilmesini veya masrafların karşılanmasını;
- Ürünün farklı bir modelle değiştirilmesini (yeniden hesaplama şartıyla);
- Sözleşmenin feshedilmesini ve uğradığı zararın tazmin edilmesini.
Mali yaptırımlardan ve idari cezalardan kaçınmak için ne yapılmalı...
Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan ekonomist Pərviz Heydərov, karttan karta transferin her iki taraf için ciddi riskler taşıdığını vurguladı: “Çoğu ülkede olduğu gibi Azerbaycan’da da nakitsiz ödemelerin teşvik edilmesi ve nakit işlemlerin elektronik hale gelmesi tüketicilerin medeni ilişkiler sistemine entegre olmasını kolaylaştırdı. Ancak zaman zaman nakit işlemler yapılamadığında karttan karta transferlerin alternatif olarak sunulduğunu görüyoruz. Bu ise hem vergi kaçırma, hem müşteri sayısını gizleme, hem de döngüyü kayıt dışı tutma niyeti taşımaktadır.”
Çözüm olarak, Heydərov idari önlemlerle bu tür işlemlerin önlenebileceğini belirtti. Aynı zamanda vatandaşların hukuki ve ekonomik bilinç seviyelerinin artırılmasının da önemli olduğunu söyledi: “POS terminali zorunlu olan yerlerde karttan karta ödeme teklif edilmesi yasa ihlali anlamına gelir. Bu gibi yerlerde tespit edilen durumlar için ağır para cezaları uygulanmalı, tüketiciler de bunu rapor edebilmelidir.”
Sonuç olarak, tüm bu mali yaptırımlardan ve yeni idari cezalardan kaçınmanın en etkili yolu, işletmelerin ödeme sistemlerini yasa çerçevesinde kurmalarıdır. Girişimcilerin sayısının hızla arttığı bir ortamda sunulan ödeme yöntemleri ülkenin ekonomik imajını da etkilemektedir. Yasaya uygun ödemeler sadece ekonomik açıdan değil, aynı zamanda Azerbaycan’ın turizm alanındaki konumunun güçlenmesine de hizmet etmektedir. Ek mali kayıplarla karşılaşmamak için işlemlerin yasaya uygun şekilde yürütülmesi hem girişimci hem de tüketici açısından daha faydalı olacaktır.
Ülkemizde nakitsiz işlemlerin hacmi hızla artıyor. Özellikle dijital ödeme imkânlarının genişlemesi bu sürece ivme kazandırıyor. Merkez Bankası’nın raporuna göre, halkın kullandığı banka kartlarının toplam sayısı 20,6 milyonu aşmıştır. Buna paralel olarak, 2025 yılı nisan ayında kartlar aracılığıyla gerçekleştirilen yurt içi nakitsiz ödemelerin hacmi, geçen yılın aynı dönemine göre 1,5 kat artarak 9 milyar 301 milyon manata ulaşmıştır. Mayıs ayından itibaren turizm sezonunun canlandığını dikkate alırsak, bu rakamların daha da artması öngörülebilir. POS terminalleri aracılığıyla gerçekleştirilen nakitsiz ödemeler, hem yerli hem de yabancı turistler için tanıdık ve konforlu bir ödeme yöntemidir. Bu sistemin varlığı, ülkede finansal şeffaflığı artırmakla kalmaz, turistlere ve yabancı iş insanlarına da güvenilir ve şeffaf mali işlemler gerçekleştirme imkânı sunar.
Buna rağmen bazı işletmeler, özellikle ticaret alanlarında, ödemeleri resmi yolla değil, karttan karta transfer yöntemiyle kabul etmeyi tercih ediyorlar.
Bu durum hem girişimcileri ek risklere maruz bırakıyor hem de alıcıların haklarının ihlal edilmesiyle sonuçlanıyor. Özellikle turizm sezonunun canlanması ve Azerbaycan’da düzenlenen uluslararası etkinliklerin boyutunu dikkate alırsak, karttan karta transferlerin olumsuz etkilerini tahmin etmek zor değil. Bu tür sosyal sorumluluklar ve mali disiplin elbette göz ardı edilemez. Öte yandan, ödemelerin POS terminali yerine karttan karta yapılması, bu işletmelerin iş ortamında olumsuz bir itibara sahip olmalarına ve müşteri kaybetmelerine yol açabilir. Tüm bu risklerden korunmanın tek yolu, işini yasal çerçevede kurmak ve sürdürmektir.
Fiş vermezsen, ceza ödersin
Mal, hizmet ya da iş karşılığında alınan ödemelerin karttan karta transfer edilmesi ciddi yasal sorumluluk doğurur çünkü bu tür işlemlerde vatandaşlara kasa fişi veya makbuz verilmemektedir. Vergi mevzuatına göre, denetim sırasında bu tür durumlar tespit edildiğinde ilgili işletmelere cezai yaptırımlar uygulanır.
Vergi uzmanı Həyəl Feyzullayev, yaptığı açıklamada, karttan karta transferlerin tespit edildiği işletmelere Vergi Kanunu’nun iki maddesi uyarınca mali yaptırımlar uygulanabileceğini belirtti: “Ticaret ve hizmet işletmelerinde vatandaşlardan sık sık talep edilen karttan karta transferler sonucunda satıcı bu tutarı kasaya girmemektedir. Bu yüzden tüketicilere kasa fişi ya da makbuz verilmemektedir. Bu durumda, ilgili vergi mükellefi bu geliri fiilen vergiden kaçırmış sayılmaktadır.”
Vergi Kanunu’nun 58.1. maddesine göre, vergi beyannamesinde beyan edilen vergi tutarı, beyanda olması gereken tutardan düşükse ya da bütçeye ödenmesi gereken vergi beyanname verilmeden kaçırılmışsa, vergi mükellefine %50 oranında mali yaptırım uygulanır. X. Feyzullayev’e göre, bu hüküm saha denetimleri sırasında tespit edildiğinde geçerlidir. Bu durumda, hem vergi yeniden hesaplanarak tahsil edilir hem de mükellef cezai yaptırımla karşı karşıya kalır. “Kameral denetim sırasında ise sadece ödenmesi gereken vergi tahsil edilir. Aynı şekilde, 58.7. maddeye göre, bu durum ilk kez tespit edilirse 1000 manat, ikinci kez 3000 manat, üçüncü kez 6000 manat ceza uygulanabilir. ‘Tüketici Haklarının Korunması Hakkında’ Kanun’un 7. maddesine göre, tüketicinin hak talebine, makbuz ya da fiş sunması hâlinde bakılır. Karttan karta transferlerde fiş verilmediği için bu haklarını kaybediyorlar.”
Karttan karta transferle suça ortaklık...
Bu da yetmezmiş gibi, karttan karta transferi kabul eden müşteriler de bilerek ya da bilmeyerek önemli haklarından mahrum kalıyorlar. Konuyla ilgili bilgi veren avukat Şəhriyar Həbilov, bu tür işlemlerin tüketici haklarının ihlaline nasıl yol açtığını şöyle açıkladı: “Birincisi, bu ödemeler alıcı tarafından fişle belgelenmediği için, satıcıyla yaşanacak herhangi bir anlaşmazlık durumunda ürünün iadesi, değişimi veya telafisi mümkün olmamaktadır. İkincisi, bu ödemeler sırasında tüketiciler, ‘KDV’ni geri al’ kampanyasından da faydalanamamaktadır.”
Avukat ayrıca bu işlemlerin siber güvenlik kurallarını ihlal edebileceğini ve vatandaşların farkında olmadan suç faaliyetlerine karışabileceğini vurguladı. Özellikle QR kodlarla yapılan ödemeler kişisel kart bilgilerinin çalınmasına ve dolandırıcılığa zemin hazırlayabilir: “Karttan karta ödemelerde, paranın kime veya hangi hesap sahibine gönderildiği bilinmediğinden dolayı, dolaylı olarak yasa dışı faaliyetlere ya da terör finansmanına ortak olabilirsiniz. Bu durum çeşitli yaptırımlara neden olabilir. Kısacası, karttan karta ödemeler her ne kadar kolay görünse de tüketici haklarının ihlaline ve mali yükümlülüklere sebep olan ciddi olumsuz yönleri bulunmaktadır.”
Tüketici Haklarının Korunması Hakkında Kanun’a göre...
Bu hususlar "Tüketici Haklarının Korunması Hakkında" Kanun ile düzenlenmektedir. Kanunun 1. maddesine göre, tüketici satın aldığı üründe garanti süresi içinde kusur veya sahtecilik tespit ederse, satıcıdan veya üreticiden şu hakları talep edebilir:
- Ürünün kaliteli bir benzeri ile değiştirilmesini;
- Satış fiyatının uygun ölçüde düşürülmesini;
- Ürünün kusurlarının giderilmesini veya masrafların karşılanmasını;
- Ürünün farklı bir modelle değiştirilmesini (yeniden hesaplama şartıyla);
- Sözleşmenin feshedilmesini ve uğradığı zararın tazmin edilmesini.
Mali yaptırımlardan ve idari cezalardan kaçınmak için ne yapılmalı...
Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan ekonomist Pərviz Heydərov, karttan karta transferin her iki taraf için ciddi riskler taşıdığını vurguladı: “Çoğu ülkede olduğu gibi Azerbaycan’da da nakitsiz ödemelerin teşvik edilmesi ve nakit işlemlerin elektronik hale gelmesi tüketicilerin medeni ilişkiler sistemine entegre olmasını kolaylaştırdı. Ancak zaman zaman nakit işlemler yapılamadığında karttan karta transferlerin alternatif olarak sunulduğunu görüyoruz. Bu ise hem vergi kaçırma, hem müşteri sayısını gizleme, hem de döngüyü kayıt dışı tutma niyeti taşımaktadır.”
Çözüm olarak, Heydərov idari önlemlerle bu tür işlemlerin önlenebileceğini belirtti. Aynı zamanda vatandaşların hukuki ve ekonomik bilinç seviyelerinin artırılmasının da önemli olduğunu söyledi: “POS terminali zorunlu olan yerlerde karttan karta ödeme teklif edilmesi yasa ihlali anlamına gelir. Bu gibi yerlerde tespit edilen durumlar için ağır para cezaları uygulanmalı, tüketiciler de bunu rapor edebilmelidir.”
Sonuç olarak, tüm bu mali yaptırımlardan ve yeni idari cezalardan kaçınmanın en etkili yolu, işletmelerin ödeme sistemlerini yasa çerçevesinde kurmalarıdır. Girişimcilerin sayısının hızla arttığı bir ortamda sunulan ödeme yöntemleri ülkenin ekonomik imajını da etkilemektedir. Yasaya uygun ödemeler sadece ekonomik açıdan değil, aynı zamanda Azerbaycan’ın turizm alanındaki konumunun güçlenmesine de hizmet etmektedir. Ek mali kayıplarla karşılaşmamak için işlemlerin yasaya uygun şekilde yürütülmesi hem girişimci hem de tüketici açısından daha faydalı olacaktır.