tr
İzinde olan bir çalışanın iş sözleşmesi feshedilebilir mi?
İzinde olan bir çalışanın iş sözleşmesi feshedilebilir mi?
Azerbaycan Cumhuriyeti İş Kanunu’nun 79. maddesi, işveren tərəfindən iş sözleşmesinin feshedilmesinin yasak olduğu halları ve işçi qruplarını sadalamaktadır. Bu maddeye görə işveren tarafından:
• hamile kadınların ve üç yaşına kadar çocuğu olan kadınların, üç yaşına kadar çocuğunu tek başına büyüten erkeklerin;
• tek geçim kaynağı çalıştığı kurum olan ve okul öncesi yaşta çocuğunu tek başına büyüten çalışanların;
• geçici iş göremezlik halında olan işçilerin;
• şeker hastalığı (diyabet) veya multipl skleroz səbəbi ilə xəstə olan işçilərin;
• sendika veya herhangi bir siyasi parti üyeliği səbəbi ilə;
• bakımında engelli çocuk olan və ya vücud fonksiyonlarının %81–100 dərəcədə pozulmasına görə əlilliyi olan digər ailə üzvü bulunan işçilərin;
• izin, geçici görev (eziyette) ya da kollektiv görüşmelere qatıldığı müddət ərzində
iş sözleşmelerinin İş Kanunu’nun 70. maddesine əsaslanan səbəblərlə feshedilməsi qadağandır.
Görüldüğü üzere, bu hallardan biri də işçinin izinli olduğu müddətdə iş sözleşmesinin 70. maddeye uyğun səbəblərlə feshedilməsinin yasak olmasıdır. Peki, istisna hallar varmı? İzinli olan çalışan kendi dilekçesiyle işten ayrıla bilərmi? Bu suallara ekspert Nüsrət Halilov açıklık gətirir.
İş Kanunu’nun 70. maddesine görə, iş sözleşmesi işveren tarafından aşağıdakı əsaslarla feshedilə bilər:
a) kurum feshedildiğinde;
b) çalışan sayısı veya kadrolar azaltıldığında;
c) çalışan, mesleki yeterlilik və ya ixtisas baxımından vəzifəyə uyğun olmadığında və bu barədə səlahiyyətli orqan qərar çıxardığında;
ç) çalışan əmək funksiyasını və ya müqavilədən irəli gələn öhdəliklərini yerinə yetirmədikdə və ya 72-ci maddədə göstərilən hallarda əmək intizamını kobud şəkildə pozduqda;
d) sınaq müddətində özünü doğrultmadığında;
e) dövlət büdcəsindən maliyyələşən müəssisələrdə çalışan işçi yaş həddinə çatdığında.
Deməli, 79-cu maddədə sadalanan işçilərin əmək müqaviləsi 70-ci maddəyə əsaslanaraq işveren tərəfindən feshedilə bilməz. Yalnız bir istisna var — 70-ci maddənin “a” bəndi (kurumun feshi). Yəni müəssisə ləğv edilirsə, bütün işçilərin sözleşməsi bu bəndlə feshedilə bilər.
Nəticə:
Azerbaycan İş Kanunu’nun 79-cu maddəsinə görə, izinli olan bir çalışanın iş sözleşmesi, 70-ci maddenin “a” bəndi istisna olmaqla, işveren tarafından feshedilə bilməz.
Peki, izinli olan bir çalışan kendi dilekçesi ilə iş sözleşmesini feshede bilərmi?
Bəli. Çalışan:
• istənilən vaxt — o cümlədən məzuniyyətdə olduğu zaman da —
• öz təşəbbüsü ilə iş sözleşmesini feshetmək hüququna malikdir.
Bunun üçün işçi işverene yazılı dilekçe təqdim etməlidir.
İşçinin öz təşəbbüsü ilə müqaviləni feshetməsi İş Kanunu’nun 68-ci maddəsi ilə tənzimlənir.
İş Kanunu’nun 143-cü maddəsinə görə:
İş ili üzrə istifadə edilməmiş məzuniyyət günləri varsa, işçi işdən çıxarkən həmin günlər ona verilir və işdənçıxma tarixi məzuniyyətin son günü hesab edilir.
Həmçinin, işçi məzuniyyətə çıxdıqdan sonra da ərizə verərək öz təşəbbüsü ilə müqavilənin ləğv edilməsini tələb edə bilər. Bu zaman İş Kanunu’nun 69-cu maddəsində göstərilmiş qaydalara əməl edilməlidir (ən az 1 ay əvvəlcədən xəbərdarlıq, və s.).
Başqa sözlə:
İzinli olan çalışan öz dilekçesi ilə iş sözleşmesini feshede bilər.
Özet:
• İzinli olan bir çalışanın iş sözleşmesinin feshedilmesi, yalnız işveren tarafından sözleşmenin feshi hallarında (79. madde) məhdudlaşdırılır.
• Çalışan, izinli olub olmamasından asılı olmayaraq, istənilən zaman öz ərizəsi ilə iş sözleşmesinin feshedilmesini talep edə bilir.
Örnek 1: Çalışan 1–20 Ekim tarihleri arasında izindedir. 15 Ekim’de dilekçe verərək 20 Ekim tarixinden itibaren kendi isteğiyle iş sözleşmesinin feshedilmesini xahiş edir.
Çalışanın dilekçesi esastır. Çalışan izinli olsa belə fesih dilekçesi verebilir. Ancak İş Kanunu’nun 69. maddəsinə görə çalışanın ən az 1 takvim ayı əvvəl yazılı bildirim etməsi gerekir. 1 ay dolduqdan sonra işə çıxmama və haqq-hesabını tələb etmə hüququ yaranır.
Bu nümunədə xəbərdarlıq müddəti yalnız 5 gündür və tələb olunan 1 ayı qarşılamır.
Əgər işəgötürən razıdırsa, 69-cu maddə 3-cü bəndə əsasən 20 Ekimdə sözleşme feshedilə bilər.
Əgər razı deyilsə, 1 aylıq bildirim müddətinin tamamlanmasını tələb edə bilər.
Örnek 2:
Çalışan 1–20 Ekim aralığında izindedir və 5 Ekim’de 10 Ekim’den fesih üçün müraciət edir.
Bu halda:
• 1 aylıq bildirim müddəti yoxdur (yalnız 5 gün var).
• İşəgötürən qəbul etsə belə hüquqi olaraq fesih ən az 5 Kasımda qüvvəyə minə bilər.
• 20 Ekimədək izində olacaq, sonrasında isə 5 Kasımadək çalışmalıdır.
Əgər işəgötürən razılıq verərsə, 10 Ekim tarixində sözleşmə feshedilə bilər və kullanılmayan izin günləri üçün kompensasiya ödənilir.
İzinli olmaq bildirim müddətinə təsir etməz.
Genel olaraq:
• Çalışan sözleşmeyi feshetmək üçün ən az 1 ay əvvəlcədən xəbərdarlıq etməlidir.
• İzinli olmaq bu müddəti dəyişmir.
• 1 ayı gözləmədən fesih yalnız işəgötürən razı olarsa mümkündür.
• Əks halda fesih müddəti xəbərdarlıq müddəti bitənədək uzanır.
69-cu maddənin 6-cı bəndinə görə:
Çalışan izin haqqından istifadə edərək izin bitimində sözleşmənin feshedilməsini xahiş edə bilər. İzin bitənədək ərizəsini geri götürə bilər və işəgötürən bunu qəbul etməyə borcludur — amma yalnız həmin vəzifəyə yeni işçi alınmamışsa.
Örnek 3: Çalışan 5 Ocak 2024-də izinə çıxır və izin bitimindən sonra (5 Şubat) sözleşməsinin feshedilməsini xahiş edir. Bu mümkündür və qanuna uyğundur.
Örnek 4: Çalışan izindəykən fikrini dəyişərək fesih ərizəsini geri götürmək istəyir.
• Əgər işəgötürən həmin vəzifəyə hələ yeni işçi almamışsa — ərizə geri götürülür, sözleşmə feshedilə bilməz.
• Əgər yeni işçi artıq alınıbsa və bu barədə çalışan rəsmi olaraq xəbərdar edilibsə — ərizənin geri götürülməsi hüquqi qüvvə daşımaz və sözleşmə yenə də feshedilər.
Nəticə:
İşçinin hüquqları qorunur, lakin:
• Yeni işçi alınmayıbsa — ərizə geri götürülə bilər.
• Yeni işçi artıq alınıbsa və rəsmi xəbərdarlıq edilibsə — geri götürmək geçersizdir.
Azerbaycan Cumhuriyeti İş Kanunu’nun 79. maddesi, işveren tərəfindən iş sözleşmesinin feshedilmesinin yasak olduğu halları ve işçi qruplarını sadalamaktadır. Bu maddeye görə işveren tarafından:
• hamile kadınların ve üç yaşına kadar çocuğu olan kadınların, üç yaşına kadar çocuğunu tek başına büyüten erkeklerin;
• tek geçim kaynağı çalıştığı kurum olan ve okul öncesi yaşta çocuğunu tek başına büyüten çalışanların;
• geçici iş göremezlik halında olan işçilerin;
• şeker hastalığı (diyabet) veya multipl skleroz səbəbi ilə xəstə olan işçilərin;
• sendika veya herhangi bir siyasi parti üyeliği səbəbi ilə;
• bakımında engelli çocuk olan və ya vücud fonksiyonlarının %81–100 dərəcədə pozulmasına görə əlilliyi olan digər ailə üzvü bulunan işçilərin;
• izin, geçici görev (eziyette) ya da kollektiv görüşmelere qatıldığı müddət ərzində
iş sözleşmelerinin İş Kanunu’nun 70. maddesine əsaslanan səbəblərlə feshedilməsi qadağandır.
Görüldüğü üzere, bu hallardan biri də işçinin izinli olduğu müddətdə iş sözleşmesinin 70. maddeye uyğun səbəblərlə feshedilməsinin yasak olmasıdır. Peki, istisna hallar varmı? İzinli olan çalışan kendi dilekçesiyle işten ayrıla bilərmi? Bu suallara ekspert Nüsrət Halilov açıklık gətirir.
İş Kanunu’nun 70. maddesine görə, iş sözleşmesi işveren tarafından aşağıdakı əsaslarla feshedilə bilər:
a) kurum feshedildiğinde;
b) çalışan sayısı veya kadrolar azaltıldığında;
c) çalışan, mesleki yeterlilik və ya ixtisas baxımından vəzifəyə uyğun olmadığında və bu barədə səlahiyyətli orqan qərar çıxardığında;
ç) çalışan əmək funksiyasını və ya müqavilədən irəli gələn öhdəliklərini yerinə yetirmədikdə və ya 72-ci maddədə göstərilən hallarda əmək intizamını kobud şəkildə pozduqda;
d) sınaq müddətində özünü doğrultmadığında;
e) dövlət büdcəsindən maliyyələşən müəssisələrdə çalışan işçi yaş həddinə çatdığında.
Deməli, 79-cu maddədə sadalanan işçilərin əmək müqaviləsi 70-ci maddəyə əsaslanaraq işveren tərəfindən feshedilə bilməz. Yalnız bir istisna var — 70-ci maddənin “a” bəndi (kurumun feshi). Yəni müəssisə ləğv edilirsə, bütün işçilərin sözleşməsi bu bəndlə feshedilə bilər.
Nəticə:
Azerbaycan İş Kanunu’nun 79-cu maddəsinə görə, izinli olan bir çalışanın iş sözleşmesi, 70-ci maddenin “a” bəndi istisna olmaqla, işveren tarafından feshedilə bilməz.
Peki, izinli olan bir çalışan kendi dilekçesi ilə iş sözleşmesini feshede bilərmi?
Bəli. Çalışan:
• istənilən vaxt — o cümlədən məzuniyyətdə olduğu zaman da —
• öz təşəbbüsü ilə iş sözleşmesini feshetmək hüququna malikdir.
Bunun üçün işçi işverene yazılı dilekçe təqdim etməlidir.
İşçinin öz təşəbbüsü ilə müqaviləni feshetməsi İş Kanunu’nun 68-ci maddəsi ilə tənzimlənir.
İş Kanunu’nun 143-cü maddəsinə görə:
İş ili üzrə istifadə edilməmiş məzuniyyət günləri varsa, işçi işdən çıxarkən həmin günlər ona verilir və işdənçıxma tarixi məzuniyyətin son günü hesab edilir.
Həmçinin, işçi məzuniyyətə çıxdıqdan sonra da ərizə verərək öz təşəbbüsü ilə müqavilənin ləğv edilməsini tələb edə bilər. Bu zaman İş Kanunu’nun 69-cu maddəsində göstərilmiş qaydalara əməl edilməlidir (ən az 1 ay əvvəlcədən xəbərdarlıq, və s.).
Başqa sözlə:
İzinli olan çalışan öz dilekçesi ilə iş sözleşmesini feshede bilər.
Özet:
• İzinli olan bir çalışanın iş sözleşmesinin feshedilmesi, yalnız işveren tarafından sözleşmenin feshi hallarında (79. madde) məhdudlaşdırılır.
• Çalışan, izinli olub olmamasından asılı olmayaraq, istənilən zaman öz ərizəsi ilə iş sözleşmesinin feshedilmesini talep edə bilir.
Örnek 1: Çalışan 1–20 Ekim tarihleri arasında izindedir. 15 Ekim’de dilekçe verərək 20 Ekim tarixinden itibaren kendi isteğiyle iş sözleşmesinin feshedilmesini xahiş edir.
Çalışanın dilekçesi esastır. Çalışan izinli olsa belə fesih dilekçesi verebilir. Ancak İş Kanunu’nun 69. maddəsinə görə çalışanın ən az 1 takvim ayı əvvəl yazılı bildirim etməsi gerekir. 1 ay dolduqdan sonra işə çıxmama və haqq-hesabını tələb etmə hüququ yaranır.
Bu nümunədə xəbərdarlıq müddəti yalnız 5 gündür və tələb olunan 1 ayı qarşılamır.
Əgər işəgötürən razıdırsa, 69-cu maddə 3-cü bəndə əsasən 20 Ekimdə sözleşme feshedilə bilər.
Əgər razı deyilsə, 1 aylıq bildirim müddətinin tamamlanmasını tələb edə bilər.
Örnek 2:
Çalışan 1–20 Ekim aralığında izindedir və 5 Ekim’de 10 Ekim’den fesih üçün müraciət edir.
Bu halda:
• 1 aylıq bildirim müddəti yoxdur (yalnız 5 gün var).
• İşəgötürən qəbul etsə belə hüquqi olaraq fesih ən az 5 Kasımda qüvvəyə minə bilər.
• 20 Ekimədək izində olacaq, sonrasında isə 5 Kasımadək çalışmalıdır.
Əgər işəgötürən razılıq verərsə, 10 Ekim tarixində sözleşmə feshedilə bilər və kullanılmayan izin günləri üçün kompensasiya ödənilir.
İzinli olmaq bildirim müddətinə təsir etməz.
Genel olaraq:
• Çalışan sözleşmeyi feshetmək üçün ən az 1 ay əvvəlcədən xəbərdarlıq etməlidir.
• İzinli olmaq bu müddəti dəyişmir.
• 1 ayı gözləmədən fesih yalnız işəgötürən razı olarsa mümkündür.
• Əks halda fesih müddəti xəbərdarlıq müddəti bitənədək uzanır.
69-cu maddənin 6-cı bəndinə görə:
Çalışan izin haqqından istifadə edərək izin bitimində sözleşmənin feshedilməsini xahiş edə bilər. İzin bitənədək ərizəsini geri götürə bilər və işəgötürən bunu qəbul etməyə borcludur — amma yalnız həmin vəzifəyə yeni işçi alınmamışsa.
Örnek 3: Çalışan 5 Ocak 2024-də izinə çıxır və izin bitimindən sonra (5 Şubat) sözleşməsinin feshedilməsini xahiş edir. Bu mümkündür və qanuna uyğundur.
Örnek 4: Çalışan izindəykən fikrini dəyişərək fesih ərizəsini geri götürmək istəyir.
• Əgər işəgötürən həmin vəzifəyə hələ yeni işçi almamışsa — ərizə geri götürülür, sözleşmə feshedilə bilməz.
• Əgər yeni işçi artıq alınıbsa və bu barədə çalışan rəsmi olaraq xəbərdar edilibsə — ərizənin geri götürülməsi hüquqi qüvvə daşımaz və sözleşmə yenə də feshedilər.
Nəticə:
İşçinin hüquqları qorunur, lakin:
• Yeni işçi alınmayıbsa — ərizə geri götürülə bilər.
• Yeni işçi artıq alınıbsa və rəsmi xəbərdarlıq edilibsə — geri götürmək geçersizdir.