Kısaltılmış çalışma saati uygulanan işçi tam mesaiyle çalışırsa...
Kısaltılmış çalışma saati uygulanan işçi tam mesaiyle çalışırsa...
İş Kanunu'nun 91. maddesine göre, işçilerin farklı kategorileri, yaşları, sağlık durumları, çalışma koşulları, iş fonksiyonlarının özellikleri ve diğer durumlar göz önünde bulundurularak, ilgili mevzuatla ve ayrıca iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi şartlarıyla kısaltılmış çalışma süresi belirlenebilir. Uzman Kemalə Yusifova, kanun hükümlerini şu şekilde açıklıyor:
Kısaltılmış çalışma süresinin haftalık süreleri:
- 16 yaşına kadar olan işçiler için 24 saat;
- 16-18 yaş arasındaki işçiler ve vücut fonksiyonları %61-100 oranında bozulmuş olan engelli işçiler için 36 saat (İş Kanunu'nun 58.6 maddesine göre, 18 yaşından küçük işçilerin başka bir iş yerinde çalışmaları ancak, hem ana hem de ek işyerlerinde günlük çalışma sürelerinin toplamı, bu Kanunun 91. maddesinde belirtilen kısaltılmış çalışma süresini aşmadığı takdirde mümkün olabilir);
- Ayrıca, hamile kadınlar ve bir yaşına kadar çocukları olan kadınlar, ve 3 yaşına kadar çocuğunu tek başına büyüten ebeveynler için de çalışma süresi 36 saati geçmemelidir.
Çalışanlara haftalık 36 saatten fazla olmayan, kısaltılmış çalışma süresi uygulanan yüksek hassasiyet, stres, zihinsel, fiziksel ve sinirsel gerilim gibi, ayrıca sağlığa olumsuz etki yapan diğer faktörlerin bulunduğu iş yerlerinde, çalışma süresi ile ilgili meslekler ve görevler listesi, Bakanlar Kurulu'nun 12 Ağustos 2003 tarihli 106 sayılı kararıyla onaylanmıştır.
Kısaltılmış çalışma süresi ile ilgili pratikte karşılaşılan bazı soruları netleştirelim.
Soru 1. Kısaltılmış çalışma süresi uygulanan bir çalışan, tam mesai çalışmak isterse, işveren bu talebi yerine getirmeli midir?
İş Kanunu'nun 91, 92 ve 93. maddelerine göre, kısaltılmış çalışma süresi uygulaması işveren için zorunludur. Yani, çalışan başvuru yapıp tam mesai çalışmak istese de, işveren bu talebi yerine getirmemelidir.
Soru 2. Kısaltılmış çalışma süresi nasıl düzenlenir?
Kısaltılmış çalışma süresinin hangi saatlere uygun şekilde düzenleneceği İş Kanunu'nda yer almamaktadır. Ayrıca, iş saatlerinin belirlenmesinde "işçi ile işveren arasında karşılıklı anlaşma" ifadesi bulunmamaktadır. Bu nedenle, işveren çalışanına kısaltılmış çalışma süresi belirlerken serbesttir. Daha sonra herhangi bir sorun yaşanmaması için işverenin belgelerde bu konuda kayıt yapması önerilir.
Soru 3. Kısaltılmış çalışma süresi uygulanması gereken bir işçi, tam mesai ile çalışıyorsa, süreç nasıl düzenlenir?
Bazı durumlarda, işveren herhangi bir sebeple (yasalara hâkim olmama, iş yerinin denetimden geçmesi vs.) işçiye kısaltılmış çalışma süresi uygulaması gerektiği halde, işçiyi tam mesai ile çalıştırmaktadır. Bu durumda, işçiye ek ödeme yapılmalıdır.
Örnek: Acil tıp hizmetlerinde hemşire olarak çalışan bir kişi, haftada 40 saat çalıştırılmaktadır. Ancak, Bakanlar Kurulu'nun 106 sayılı kararına göre bu işçilerin haftalık çalışma süresi 36 saattir. Pratikte, Devlet Çalışma Denetimi Hizmeti tarafından bu ihlal tespit edildiğinde, işçinin kısaltılmış çalışma süresinden fazla çalışması durumu, fazla mesai olarak değerlendirilir ve İş Kanunu'nun 165. maddesine göre, fazla mesai saatleri için çift ücret ödenmesi sağlanır.
İş Kanunu'nun 91. maddesine göre, işçilerin farklı kategorileri, yaşları, sağlık durumları, çalışma koşulları, iş fonksiyonlarının özellikleri ve diğer durumlar göz önünde bulundurularak, ilgili mevzuatla ve ayrıca iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi şartlarıyla kısaltılmış çalışma süresi belirlenebilir. Uzman Kemalə Yusifova, kanun hükümlerini şu şekilde açıklıyor:
Kısaltılmış çalışma süresinin haftalık süreleri:
- 16 yaşına kadar olan işçiler için 24 saat;
- 16-18 yaş arasındaki işçiler ve vücut fonksiyonları %61-100 oranında bozulmuş olan engelli işçiler için 36 saat (İş Kanunu'nun 58.6 maddesine göre, 18 yaşından küçük işçilerin başka bir iş yerinde çalışmaları ancak, hem ana hem de ek işyerlerinde günlük çalışma sürelerinin toplamı, bu Kanunun 91. maddesinde belirtilen kısaltılmış çalışma süresini aşmadığı takdirde mümkün olabilir);
- Ayrıca, hamile kadınlar ve bir yaşına kadar çocukları olan kadınlar, ve 3 yaşına kadar çocuğunu tek başına büyüten ebeveynler için de çalışma süresi 36 saati geçmemelidir.
Çalışanlara haftalık 36 saatten fazla olmayan, kısaltılmış çalışma süresi uygulanan yüksek hassasiyet, stres, zihinsel, fiziksel ve sinirsel gerilim gibi, ayrıca sağlığa olumsuz etki yapan diğer faktörlerin bulunduğu iş yerlerinde, çalışma süresi ile ilgili meslekler ve görevler listesi, Bakanlar Kurulu'nun 12 Ağustos 2003 tarihli 106 sayılı kararıyla onaylanmıştır.
Kısaltılmış çalışma süresi ile ilgili pratikte karşılaşılan bazı soruları netleştirelim.
Soru 1. Kısaltılmış çalışma süresi uygulanan bir çalışan, tam mesai çalışmak isterse, işveren bu talebi yerine getirmeli midir?
İş Kanunu'nun 91, 92 ve 93. maddelerine göre, kısaltılmış çalışma süresi uygulaması işveren için zorunludur. Yani, çalışan başvuru yapıp tam mesai çalışmak istese de, işveren bu talebi yerine getirmemelidir.
Soru 2. Kısaltılmış çalışma süresi nasıl düzenlenir?
Kısaltılmış çalışma süresinin hangi saatlere uygun şekilde düzenleneceği İş Kanunu'nda yer almamaktadır. Ayrıca, iş saatlerinin belirlenmesinde "işçi ile işveren arasında karşılıklı anlaşma" ifadesi bulunmamaktadır. Bu nedenle, işveren çalışanına kısaltılmış çalışma süresi belirlerken serbesttir. Daha sonra herhangi bir sorun yaşanmaması için işverenin belgelerde bu konuda kayıt yapması önerilir.
Soru 3. Kısaltılmış çalışma süresi uygulanması gereken bir işçi, tam mesai ile çalışıyorsa, süreç nasıl düzenlenir?
Bazı durumlarda, işveren herhangi bir sebeple (yasalara hâkim olmama, iş yerinin denetimden geçmesi vs.) işçiye kısaltılmış çalışma süresi uygulaması gerektiği halde, işçiyi tam mesai ile çalıştırmaktadır. Bu durumda, işçiye ek ödeme yapılmalıdır.
Örnek: Acil tıp hizmetlerinde hemşire olarak çalışan bir kişi, haftada 40 saat çalıştırılmaktadır. Ancak, Bakanlar Kurulu'nun 106 sayılı kararına göre bu işçilerin haftalık çalışma süresi 36 saattir. Pratikte, Devlet Çalışma Denetimi Hizmeti tarafından bu ihlal tespit edildiğinde, işçinin kısaltılmış çalışma süresinden fazla çalışması durumu, fazla mesai olarak değerlendirilir ve İş Kanunu'nun 165. maddesine göre, fazla mesai saatleri için çift ücret ödenmesi sağlanır.