tr
İşletme ve gerçek kişi işletmecisinin emlak vergisinin hesaplanması ve ödenmesi usulleri
İşletme ve gerçek kişi işletmecisinin emlak vergisinin hesaplanması ve ödenmesi usulleri
Vergilendirme amaçları için, işletmenin ve bireysel girişimcinin demirbaşlarının (sabit varlıklarının) yıllık ortalama net defter değeri Vergi Kanunu'nun 202. maddesine uygun olarak belirlenir. Konuyu vergi uzmanı İsmayıl Bağırov açıklıyor:
Vergi Kanunu’nun 202. maddesine göre, işletmenin ve bireysel girişimcinin sabit varlıklarının yıllık ortalama net defter değeri aşağıdaki dört yöntemle hesaplanır:
1. İşletmenin ve bireysel girişimcinin sabit varlıklarının yıl başı ve yıl sonu değerleri toplanır ve ikiye bölünür.
Örnek 1: Diyelim ki bir işletmenin 1 Ocak 2018 tarihindeki sabit varlıklarının değeri 20.000 manat, 31 Aralık 2018 tarihindeki değeri ise 10.000 manat. Bu durumda, vergilendirme amaçlı ortalama yıllık değer 15.000 manat olur ve buna göre 150 manat emlak vergisi hesaplanır:
(20.000 + 10.000) / 2 = 15.000 manat
15.000 x %1 = 150 manat
2. İşletme ya da bireysel girişimci yıl içinde kurulmuşsa veya emlak vergisi mükellefi olmuşsa, varlıkların kurulduğu veya mükellef olunduğu tarihteki ve yıl sonundaki değerleri toplanır, 24'e bölünür ve kurulduğu aydan yıl sonuna kadar olan ay sayısıyla çarpılır.
Örnek 2: Bir bireysel girişimci 1 Mayıs 2018 tarihinde kurulmuş olsun. Kuruluş tarihindeki sabit varlıkların değeri 20.000 manat, 31 Aralık 2018'deki değeri ise 28.000 manat. Bu durumda ortalama değer 14.000 manat olur ve 140 manat emlak vergisi hesaplanır:
(20.000 + 28.000) / 24 x 7 = 14.000 manat
14.000 x %1 = 140 manat
3. İşletme veya bireysel girişimci yıl içinde tasfiye edilmişse, yıl başı ile tasfiye tarihindeki değerleri toplanır, 24’e bölünür ve yıl başından tasfiye edildiği aya kadar olan ay sayısıyla çarpılır.
Örnek 3: Bir işletme 16 Eylül 2018'de tasfiye edilmiştir. Tasfiye tarihindeki değeri 20.000 manat, 1 Ocak 2018'deki değeri 28.000 manat. Bu durumda ortalama değer 16.000 manat olur ve 160 manat emlak vergisi hesaplanır:
(20.000 + 28.000) / 24 x 8 = 16.000 manat
16.000 x %1 = 160 manat
4. Bir kredi kuruluşu yıl içinde iflas etmişse, yıl başı ile iflas tarihi arasındaki sabit varlık değeri toplanır, 24’e bölünür ve yıl başından iflasın gerçekleştiği aya kadar olan ay sayısıyla çarpılır.
Örnek 4: 20 Mayıs 2023 tarihinde iflas eden bir kredi kuruluşunun 1 Ocak 2023 itibarıyla sabit varlık değeri 150.000 manat, iflas tarihinde ise 50.000 manat. Bu durumda ortalama yıllık değer 33.333,32 manat olur ve 333,33 manat vergi hesaplanır:
(150.000 + 50.000) / 24 x 4 = 33.333,32 manat
33.333,32 x %1 = 333,33 manat
Vergi Kanunu’nun 201.1.1 maddesine göre, işletmenin ya da bireysel girişimcinin sabit varlıkları net defter değerinden daha yüksek bir bedelle sigortalanmışsa, emlak vergisi, Vergi Kanunu’nun 14. maddesi gereği, sigorta tarihindeki piyasa değerine göre hesaplanır. Bu durumda, 202. maddenin hükümleri uygulanmaz.
Örnek 5: “A” işletmesinin sabit varlıklarının değeri 150.000 manat, ama 180.000 manat bedelle sigortalanmış ve piyasa değeri sigorta tarihinde 160.000 manat olarak belirlenmiştir. Bu durumda emlak vergisi 160.000 manat üzerinden hesaplanır:
160.000 x %1 = 1.600 manat
Not: Eğer işletmenin mülkü, net defter değeriyle aynı ya da daha düşük bir fiyata sigortalanırsa, o zaman emlak vergisi yine 202. maddeye göre, ortalama yıllık net defter değeri üzerinden hesaplanır.
İşletme ve bireysel girişimciler için emlak vergisinin vergi dönemi takvim yılıdır. Vergi Kanunu’nun 201.3 maddesinde belirtildiği üzere, işletmeler ve bireysel girişimciler, önceki yılın emlak vergisinin %20’si kadar geçici vergi ödemelerini her çeyreğin ikinci ayının 15’ine kadar yapmak zorundadır.
Örnek 6: Bir işletme 2023 yılı için 640 manat emlak vergisi hesaplamışsa, 2024 yılının birinci çeyreği için 128 manat geçici vergi ödemesi yapmalı ve bu tutarı Şubat ayının 15’ine kadar devlet bütçesine yatırmalıdır:
640 x %20 = 128 manat
Önceki yılda emlak vergisi mükellefi olmayan, ancak sonraki yılda bu verginin mükellefi olan ya da yeni kurulan tüzel kişiler ve bireysel girişimciler, sabit varlıkların edinildiği çeyrekten sonra, her çeyreğin ikinci ayının 15’ine kadar, o varlıklar için hesaplanması gereken yıllık verginin %20’si oranında geçici vergi ödemesi yapmak zorundadır.
Vergilendirme amaçları için, işletmenin ve bireysel girişimcinin demirbaşlarının (sabit varlıklarının) yıllık ortalama net defter değeri Vergi Kanunu'nun 202. maddesine uygun olarak belirlenir. Konuyu vergi uzmanı İsmayıl Bağırov açıklıyor:
Vergi Kanunu’nun 202. maddesine göre, işletmenin ve bireysel girişimcinin sabit varlıklarının yıllık ortalama net defter değeri aşağıdaki dört yöntemle hesaplanır:
1. İşletmenin ve bireysel girişimcinin sabit varlıklarının yıl başı ve yıl sonu değerleri toplanır ve ikiye bölünür.
Örnek 1: Diyelim ki bir işletmenin 1 Ocak 2018 tarihindeki sabit varlıklarının değeri 20.000 manat, 31 Aralık 2018 tarihindeki değeri ise 10.000 manat. Bu durumda, vergilendirme amaçlı ortalama yıllık değer 15.000 manat olur ve buna göre 150 manat emlak vergisi hesaplanır:
(20.000 + 10.000) / 2 = 15.000 manat
15.000 x %1 = 150 manat
2. İşletme ya da bireysel girişimci yıl içinde kurulmuşsa veya emlak vergisi mükellefi olmuşsa, varlıkların kurulduğu veya mükellef olunduğu tarihteki ve yıl sonundaki değerleri toplanır, 24'e bölünür ve kurulduğu aydan yıl sonuna kadar olan ay sayısıyla çarpılır.
Örnek 2: Bir bireysel girişimci 1 Mayıs 2018 tarihinde kurulmuş olsun. Kuruluş tarihindeki sabit varlıkların değeri 20.000 manat, 31 Aralık 2018'deki değeri ise 28.000 manat. Bu durumda ortalama değer 14.000 manat olur ve 140 manat emlak vergisi hesaplanır:
(20.000 + 28.000) / 24 x 7 = 14.000 manat
14.000 x %1 = 140 manat
3. İşletme veya bireysel girişimci yıl içinde tasfiye edilmişse, yıl başı ile tasfiye tarihindeki değerleri toplanır, 24’e bölünür ve yıl başından tasfiye edildiği aya kadar olan ay sayısıyla çarpılır.
Örnek 3: Bir işletme 16 Eylül 2018'de tasfiye edilmiştir. Tasfiye tarihindeki değeri 20.000 manat, 1 Ocak 2018'deki değeri 28.000 manat. Bu durumda ortalama değer 16.000 manat olur ve 160 manat emlak vergisi hesaplanır:
(20.000 + 28.000) / 24 x 8 = 16.000 manat
16.000 x %1 = 160 manat
4. Bir kredi kuruluşu yıl içinde iflas etmişse, yıl başı ile iflas tarihi arasındaki sabit varlık değeri toplanır, 24’e bölünür ve yıl başından iflasın gerçekleştiği aya kadar olan ay sayısıyla çarpılır.
Örnek 4: 20 Mayıs 2023 tarihinde iflas eden bir kredi kuruluşunun 1 Ocak 2023 itibarıyla sabit varlık değeri 150.000 manat, iflas tarihinde ise 50.000 manat. Bu durumda ortalama yıllık değer 33.333,32 manat olur ve 333,33 manat vergi hesaplanır:
(150.000 + 50.000) / 24 x 4 = 33.333,32 manat
33.333,32 x %1 = 333,33 manat
Vergi Kanunu’nun 201.1.1 maddesine göre, işletmenin ya da bireysel girişimcinin sabit varlıkları net defter değerinden daha yüksek bir bedelle sigortalanmışsa, emlak vergisi, Vergi Kanunu’nun 14. maddesi gereği, sigorta tarihindeki piyasa değerine göre hesaplanır. Bu durumda, 202. maddenin hükümleri uygulanmaz.
Örnek 5: “A” işletmesinin sabit varlıklarının değeri 150.000 manat, ama 180.000 manat bedelle sigortalanmış ve piyasa değeri sigorta tarihinde 160.000 manat olarak belirlenmiştir. Bu durumda emlak vergisi 160.000 manat üzerinden hesaplanır:
160.000 x %1 = 1.600 manat
Not: Eğer işletmenin mülkü, net defter değeriyle aynı ya da daha düşük bir fiyata sigortalanırsa, o zaman emlak vergisi yine 202. maddeye göre, ortalama yıllık net defter değeri üzerinden hesaplanır.
İşletme ve bireysel girişimciler için emlak vergisinin vergi dönemi takvim yılıdır. Vergi Kanunu’nun 201.3 maddesinde belirtildiği üzere, işletmeler ve bireysel girişimciler, önceki yılın emlak vergisinin %20’si kadar geçici vergi ödemelerini her çeyreğin ikinci ayının 15’ine kadar yapmak zorundadır.
Örnek 6: Bir işletme 2023 yılı için 640 manat emlak vergisi hesaplamışsa, 2024 yılının birinci çeyreği için 128 manat geçici vergi ödemesi yapmalı ve bu tutarı Şubat ayının 15’ine kadar devlet bütçesine yatırmalıdır:
640 x %20 = 128 manat
Önceki yılda emlak vergisi mükellefi olmayan, ancak sonraki yılda bu verginin mükellefi olan ya da yeni kurulan tüzel kişiler ve bireysel girişimciler, sabit varlıkların edinildiği çeyrekten sonra, her çeyreğin ikinci ayının 15’ine kadar, o varlıklar için hesaplanması gereken yıllık verginin %20’si oranında geçici vergi ödemesi yapmak zorundadır.